Het is midden november en dat betekent dat de Leoniden weer hun hoogtepunt bereiken! Dus zijn er weer veel vallende sterren te zien. Of niet?!
De Leoniden is één van dé bekendste meteorenregens aan onze sterrenhemel. Dat komt omdat deze vallende sterren soms als een meteoren-"storm" optreden. Zoals in het jaar 1833. Volgens ooggetuigen waren er toen duizenden meteoren per uur te zien en volgens een van de schattingen tijdens de piek zelfs meer dan honderdduizend meteoren per uur!
Een gravure door Adolf Vollmy, gebaseerd op de "meteorenstorm" van 1833.
Wat zijn meteoren nu eigenlijk?!
Meteoren, oftewel vallende sterren zijn natuurlijk geen echte vallende sterren. Dat heeft men misschien eeuwen geleden geloven, maar nu weten we dat vallende sterren eigenlijk meteoren zijn, oftewel ruimtepuin.
Als een meteoor de dampkring rond de aarde binnendringt, brandt het buitenste laagje van de meteoor vanwege de wrijving. Terwijl de meteoor naar het aardoppervlak valt, is er dan een "streep" van vuur in de lucht te zien. Meteoren zijn vaak erg klein en "branden" vervolgens helemaal op voordat ze het aardoppervlak bereiken. Als een meteoor niet helemaal "verbrandt", kan het een krater in het aardoppervlak veroorzaken. Eigenlijk verbrandt een meteoor niet, het VERDAMPT. Hoe dan?!
Wrijving
Alles in de ruimte beweegt. Zelfs ook ons eigen zonnestelsel. In de ruimte kunnen stukken steen zoals asteroïden en ander ruimtepuin, tegen hoge snelheden bewegen omdat er geen luchtdeeltjes zijn die ze afremmen (soms wel tientallen kilometers per seconde).
Verder is de ruimte een vacuüm. Alleen rond planeten komen er een dampkring voor, zoals rond de aarde. In zo'n dampkring zijn er verschillende moleculen en deeltjes. Hoe dichter bij je aan het oppervlak van de planeet komt, hoe meer deeltjes tref je aan. Sommige van deze deeltjes zijn (licht) ontvlambaar.
Als zo'n stuk puin dan de dampkring binnendringt, botst het met de verschillende deeltjes. De botsingen zorgen voor wrijving en vervolgens wordt het voorwerp warm. De warmte zorgt weer dat de (licht) ontvlambare deeltjes in de dampkring tot ontbranding kunnen komen.
Door de hoge snelheid wordt het gas vlak voor de meteoor samengeperst. Ook daardoor stijgt de temperatuur. Door de hoge temperatuur verdampt de meteoor of stuk ruimtepuin en soms zelfs helemaal!
Een stuk ruimtepuin dat de atmosfeer binnendringt en verbrandt vanwege de wrijving
De meeste vallende sterren verdampen op ongeveer 80 tot 120 km hoogte in de atmosfeer, dus in de mesosfeer.
De radiant
Soms hebben de vallende sterren hun oorsprong op hetzelfde punt in de hemel, genoemd de radiant. In dergelijke situaties spreken we van een meteorenregen en dan krijgt die regen ook een naam. Vaak gaat het om waar de radiant ligt hoe zo'n zwerm van vallende sterren dan heet, zoals bijvoorbeeld de Leoniden: zij hebben hun radiant in het sterrenbeeld Leeuw, oftewel "Leo".
33-jaar hoogtepunt
De Leoniden zijn al eeuwenlang bekend. Dat komt omdat deze meteorenregen in de jaren 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999 extreem hoge activiteit hebben vertoond. Uit historische bronnen blijkt dat de Leoniden voor het eerst in het jaar 855 werd gespot in Bagdad. Ook zijn er meldingen die komen uit het jaar 902 in Egypte en Italië. Het blijkt of deze sterrenregen eens in de 33 jaar extreem hoge activiteit uitpakken. Dat komt waarschijnlijk omdat de komeet Tempel-Tuttle, waar de meteoren hun oorsprong van hebben, een omlooptijd van 33 jaar heeft, en de aarde dus eens in de 33-jaar een nieuw spoor van puin tegenkomt.
Dit jaar valt helaas niet op het 33-jarige hoogtepunt, maar er komen zeker nog een merkbaar aantal meteoren in de atmosfeer terecht... volgens sommige verwachtingen zelfs tot 200 meteoren per uur! Maar of het echt zo veel wordt, is nog even afwachten, want dat blijkt steeds een lastige berekening te zijn. Realistisch gezien wordt het waarschijnlijk maximaal zo'n 19 meteoren per uur. Het hoogtepunt valt morgenavond om 20.00, maar de avonden en nachten eromheen is het zeker ook goed waar te nemen. Uiteraard, als het maar goed weer is!
Wat doet het weer?
Helaas zorgt een lagedrukgebied vanaf vanavond voor veel bewolking, regen en onstuimig weer. Het wordt dus komende nacht zeker geen meteoren-spotten-weer!
Wel is vanaf de nacht naar vrijdag de kans om vallende sterren te zien iets groter en met een beetje geluk zijn de Leoniden dan zichtbaar. Het blijft echter een komen en gaan van wolkenvelden met af en toe een bui. Dus wordt het even wachten op een goed momentje met wat opklaringen en dan snel je jas aan en naar buiten!
Waar moet je heen kijken?
Eind van de nacht staat het sterrenbeeld Leeuw op het hoogste punt aan de hemel. Dat is ongeveer 57° boven de horizon. Om de Leoniden te spotten, kijk dus de komende nachten (uiteraard niet vannacht vanwege het weer) in een zuidzuidoostelijke richting ongeveer 50 tot 60 graden boven de horizon naar het sterrenbeeld Leeuw en misschien spot je één van de vallende sterren en mag je een wens doen!
Het sterrenbeeld Leo (bron: Till Credner via Wikipedia)
